نیک بلاگ

تعریف رانت

هر فعالیت اقتصادی برای آنکه مقرون به صرفه و دارای توجیه اقتصادی باشد، بسته به ریسک­هایی که با آن مواجه است، نیازمند حد معینی از سود می­باشد. این سطح از سود را سود اقتصادی یا سود عادی می­گویند. چنانچه میزان سود پایدار یک فعالیت اقتصادی افزون­تر از سود عادی باشد، در اصطلاح اقتصادی آنرا سود فوق­العاده می­نامند. سود فوق­العاده می­تواند ناشی از ساختار انحصاری بازار باشد، که در آن صورت سود انحصاری نامیده می­شود. لذا رانت به جهت اقتصادی به درآمدهایی اطلاق می­شود که بدون زحمت یدی و فکری حاصل می­شود. درآمدهایی که یک دولت با فروش منابع زیرزمینی و دریافت کمک از بیگانگان به دست می­آورد و هیچ رابطه­ای با تولید و فعالیت­های اقتصادی داخلی ندارد عمده­ترین منبع رانت است. نمونه بارز این درآمدها را در نفت، گاز، مس، اورانیوم، گوگرد وغیره می­توان مشاهده کرد.

به­ عبارت دیگر رانت امتیازی انحصاری است که به دور از هرگونه رقابت نصیب برگزیدگانی خاص می‌شود. این مفهوم در مقایسه با استبداد سیاسی بهتر فهمیده می‌شود. مستبد برای حفظ قدرتی که امکان دستیابی به امتیازات بی‌‌شمار را فراهم می‌آورد، نه به هیچ رقیبی امکان هماوردی می‌دهد و نه در هیچ موردی خود را موظف به پاسخگویی به مردم می‌داند. مادامی که وی قدرت را در دست دارد، به هیچ کس فرصت نمی‌‌دهد که مدعی امتیازاتش شود. به­همین ترتیب، در نظام رانت‌خواری که درحقیقت وجه اقتصادی نظام غیر دموکراتیک است، امتیازات رانت‌خوار نه از سوی رقبا و نه از سوی مشتریان در بازار تهدید می‌شود. دراین نظام، اقلیتی خاص بیشتر از اکثریت مردم از منابع اقتصادی کشور بهره می‌برد. قدرت سیاسی حاکم نگهبان چنین شرایطی است که خود از آن بهره فراوان می‌برد.