تعریف رانت
هر فعالیت اقتصادی برای آنکه مقرون به صرفه و دارای توجیه اقتصادی باشد، بسته به ریسکهایی که با آن مواجه است، نیازمند حد معینی از سود میباشد. این سطح از سود را سود اقتصادی یا سود عادی میگویند. چنانچه میزان سود پایدار یک فعالیت اقتصادی افزونتر از سود عادی باشد، در اصطلاح اقتصادی آنرا سود فوقالعاده مینامند. سود فوقالعاده میتواند ناشی از ساختار انحصاری بازار باشد، که در آن صورت سود انحصاری نامیده میشود. لذا رانت به جهت اقتصادی به درآمدهایی اطلاق میشود که بدون زحمت یدی و فکری حاصل میشود. درآمدهایی که یک دولت با فروش منابع زیرزمینی و دریافت کمک از بیگانگان به دست میآورد و هیچ رابطهای با تولید و فعالیتهای اقتصادی داخلی ندارد عمدهترین منبع رانت است. نمونه بارز این درآمدها را در نفت، گاز، مس، اورانیوم، گوگرد وغیره میتوان مشاهده کرد.
به عبارت دیگر رانت امتیازی انحصاری است که به دور از هرگونه رقابت نصیب برگزیدگانی خاص میشود. این مفهوم در مقایسه با استبداد سیاسی بهتر فهمیده میشود. مستبد برای حفظ قدرتی که امکان دستیابی به امتیازات بیشمار را فراهم میآورد، نه به هیچ رقیبی امکان هماوردی میدهد و نه در هیچ موردی خود را موظف به پاسخگویی به مردم میداند. مادامی که وی قدرت را در دست دارد، به هیچ کس فرصت نمیدهد که مدعی امتیازاتش شود. بههمین ترتیب، در نظام رانتخواری که درحقیقت وجه اقتصادی نظام غیر دموکراتیک است، امتیازات رانتخوار نه از سوی رقبا و نه از سوی مشتریان در بازار تهدید میشود. دراین نظام، اقلیتی خاص بیشتر از اکثریت مردم از منابع اقتصادی کشور بهره میبرد. قدرت سیاسی حاکم نگهبان چنین شرایطی است که خود از آن بهره فراوان میبرد.